Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο μεγαλύτερος, ίσως, Έλληνας πολιτικός, γεννήθηκε στις Μουρνιές Χανίων της Κρήτης το 1864, πέθανε στο Παρίσι στις 18 Μαΐου του 1936 από εγκεφαλική συμφόρηση και θάφθηκε στο Ακρωτήρι Χανίων.
Η οικογένεια του αγωνίστηκε για το Γένος και το 1821, ο πατέρας του Κυριάκος, πολέμησε στο Μοριά και μετά τον Αγώνα πολιτογραφήθηκε στο Άργος, υπηρέτησε έπειτα σε διάφορες κυβερνητικές θέσεις και τελικά, ξαναγυρνώντας στην πατρίδα του πήρε μέρος στην επανάσταση του 1866 και αναγκάστηκε να καταφύγει ως το 1874 στη Σύρο.
Θερμός πατριώτης, επαναστάτης και ικανότατος πολιτικός, ανάλαβε να πραγματοποιήσει το μεγάλο όνειρο, εξέφρασε τις ιδέες της εποχής του και αναδείχτηκε σε μεγάλο ηγέτη. Εκδίδει την εφημερίδα "Λευκά Όρη" και το 1887 σε ηλικία 23 ετών εκλέγεται βουλευτής Κυδωνίας με την ομάδα των "Λευκορειτών" του κόμματος των Φιλελεύθερων - Εθνικοφρόνων.
Την ίδια θέση υποστήριξε και ως σύμβουλος "επί της δικαιοσύνης" του πρίγκιπα Γεωργίου, που είχε εγκατασταθεί στην Κρήτη ως ύπατος αρμοστής, ώσπου εξ αιτίας της πολιτικής του, ήρθε σε διάσταση με την ύπατη αρμοστεία και παραιτήθηκε.
Στις 10 Μαρτίου 1905 κήρυξε την επανάσταση του Θέρισου με σκοπό την ένωση με το Ελληνικό Βασίλειο σε ένα ελεύθερο και συνταγματικό κράτος. Ο πρίγκιπας Γεώργιος αναγκάστηκε να παραιτηθεί και τη θέση του πήρε, με έγκριση των Δυνάμεων, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης και η επαναστατική συνέλευση κήρυξε στις 23 Μαρτίου 1905 την ένωση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, οι οποίες ανέλαβαν να διευθετήσουν το θέμα, έθιξαν με τις ενέργειες τους τον πρίγκιπα Γεώργιο που παραιτήθηκε τον Ιούνιο του 1906.
Η παραίτηση του πρίγκιπα, η άφιξη το 1906 του νέου αρμοστή και οι ογκώδεις λαϊκές συγκεντρώσεις στο πεδίο του Άρεως στα Χανιά που κηρύσσουν την ανεξαρτησία, κινούνται, από τον Βενιζέλο, ο οποίος της αρμοστίας Ζαΐμη διετέλεσε πρόεδρος της Κρητικής Βουλής και τον Οκτώβριο του 1908 η Κρητική Συνέλευση τον διόρισε υπουργό Εξωτερικών και Δικαιοσύνης στην πενταμελή επιτροπή.
Αργότερα γίνεται πρωθυπουργός της Κρήτης, όταν το 1910 η κρητική συνέλευση τον εξέλεξε ως πρόεδρό της και πρωθυπουργό της Κρητικής Πολιτείας.
Οι εκλογές έγιναν στις 8 Αυγούστου 1910, και ενώ βρισκόταν στην Ελβετία, με την ομάδα του εκλέχτηκαν βουλευτές και ίδρυσαν το "Κόμμα Φιλελευθέρων". Η πρώτη του κυβέρνηση, η οποία ορκίστηκς στις 6 Οκτωβρίου 1910, διέλυσε το κοινοβούλιο και όρισε νέες εκλογές Αναθεωρητικής Βουλής για τις 8 Νοεμβρίου, όπου το κόμμα του κυριάρχησε καθώς τα παλιά κόμματα δεν έλαβαν μέρος. Ανάμεσα στους νέους βουλευτές που αναδείχτηκαν υπήρχαν και μέλη της "Ομάδας Κοινωνιολόγων" του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, στην οποία οφείλονται τα πρώτα μέτρα για την προστασία των εργατών και των αγροτών.
Ύστερα από ένα μήνα άρχισε τις εργασίες η Αναθεωρητική Βουλή, αλλά η αναθεώρηση του συντάγματος γινόταν με βραδύ ρυθμό, επειδή η κυβέρνηση διέθετε πολύ μικρή πλειοψηφία. Γι` αυτό ο βασιλιάς, ύστερα από πρόταση του, διέλυσε εκ νέου τη Βουλή και του ανέθεσε τη διενέργεια εκλογών, που ανέδειξαν τη Β΄ Αναθεωρητική Βουλή, η οποία τέλειωσε το έργο της την 1η Ιουνίου 1911. Στο μεταξύ οι στρατιωτικοί, με το αίσθημα ότι παραγκωνίζονται από την πολιτική ζωή της χώρας, επιχείρησαν να ανατρέψουν την Κυβέρνηση, χωρίς επιτυχία όμως.
Στο σύνταγμα του 1911 υπήρχε άρθρο με το οποίο εξασφαλιζόταν η μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων και αποτέλεσε την αιτία της ανακούφισης του τόπου καθώς η αναστάτωση που προκαλούνταν από την εναλλαγή των κομμάτων ήταν μια από τις μεγαλύτερες πληγές για το Έθνος. Ακόμη περιλάμβανε άρθρα για την υποχρεωτική φοίτηση στη στοιχειώδη εκπαίδευση, την αποκατάσταση των ακτημόνων γεωργών κλπ.
Ύστερα από αυτό ο Βενιζέλος επιδόθηκε στην ανασυγκρότηση της διοίκησης και στην αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου. Έτσι, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, του 1912-1913, η Ελλάδα βρέθηκε ανασυγκροτημένη και ισχυρή και κατόρθωσε να απελευθερώσει τις βόρειες επαρχίες της και πολλά από τα νησιά της.
Διαβλέποντας τη βαθιά κατάσταση παρακμής της Οθωμανικής Τουρκίας ετοιμάζεται για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης Ελλάδας και απερίσπαστος αναδιοργανώνει τη χώρα, ενισχύει το στρατό και προγραμματίζει το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας προβλέποντας τις επερχόμενες εξελίξεις.
Στις εκλογές του Μαΐου του 1913 το κόμμα του θριαμβεύει, κάτι που αναμενόταν μετά τον θρίαμβο της πολιτικής του.
Όσον αφορά το πρόβλημα της Κρήτης, αμέσως μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου, η Ελλάδα αποδέχτηκε την ένωση και έστειλε ως πρώτο Έλληνα Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη. Μετά τη λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου η Ελλάδα ανακοίνωσε στις Μεγάλες Δυνάμεις ότι θεωρεί την Κρήτη ελληνικό έδαφος και η απόφασή της έγινε δεκτή.
Έτσι η κήρυξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου, έγινε αιτία διαφωνίας του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, καθώς ο Βενιζέλος υποστήριζε την ένταξη στο στρατόπεδο των Συμμάχων της Αντάντ και ο βασιλιάς την ουδετερότητα. Στις 21 Δεκεμβρίου 1915 ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε, όμως στις εκλογές που ακολούθησαν το κόμμα του νίκησε και σχημάτισε κυβέρνηση.
Διαφωνία προέκυψε σχετικά με την τήρηση των όρων της ελληνο-σερβικής συμφωνίας, όμως το ζήτημα αυτό γρήγορα προσπεράστηκε με την παραίτηση του υπουργού Εξωτερικών Στρέιτ και την ανάληψη του υπουργείου από το Βενιζέλο. Η συμμαχική εκστρατεία στο Δαρδανέλια όξυνε τη διαφωνία, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και σχημάτισε κυβέρνηση ο Ζαΐμης και αργότερα ο Γούναρης. Ο τελευταίος ήταν εκπρόσωπος της αντιβενιζελικής παράταξης και ο Βενιζέλος από αντίδραση δημοσίευσε τα μυστικά υπομνήματά του στο βασιλιά και διακήρυξε ότι οποιαδήποτε αθέτηση των συμφωνιών από την πλευρά της Ελλάδας, θα ήταν καταστροφική. Αυτό στάθηκε η αφορμή πόλωσης ανάμεσα στις πλευρές Κωνσταντίνου-Βενιζέλου και παράλληλα ήταν η αρχή του εθνικού διχασμού.
Στις εκλογές ο Βενιζέλος κέρδισε την πλειοψηφία και ορκίστηκε Πρωθυπουργός, όμως διαφώνησε και πάλι με το βασιλιά, πράγμα που τον οδήγησε σε νέα παραίτηση. Στη συνέχεια ανέλαβαν την εξουσία προσωρινές ασταθείς κυβερνήσεις, η Βουλγαρία κατέλαβε το Ρούπελ και ο στρατηγός Σαράιγ ζήτησε ελευθερία κινήσεων στη Μακεδονία με σκοπό την αμυντική ασφάλεια των δυνάμεών του.
Η είσοδος της Βουλγαρίας στον πόλεμο και η επίθεσή της εναντίον της Σερβίας, με την οποία υπήρχε συνθήκη, τον υποχρέωσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και ήρθε σε νέα ρήξη με το βασιλιά, παραιτήθηκε εκ νέου και δεν πήρε μέρος, στις εκλογές γιατί θεώρησε τη διάλυση της Βουλής αντισυνταγματική. Στο μεταξύ, με πρόσχημα τη σωτηρία της Σερβίας, οι Σύμμαχοι αποβίβασαν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη.
Στην Αθήνα ο Σπυρίδων Λάμπρος σχημάτισε βασιλική κυβέρνηση στην Αθήνα και οι υποστηρικτές του με άκρατο φανατισμό "αναθεμάτισαν" το Βενιζέλο. Δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε η περίπτωση του ακέραιου υπουργού της Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου, Νικολάου Δημητρακοπούλου, που ήταν ο μόνος κατάλληλος να ισορροπήσει την κατάσταση καθώς το αυλικό περιβάλλον τον πολέμησε, γιατί διέκειτο κι αυτός φιλικά προς την Αντάντ.
Τότε η Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης κήρυξε έκπτωτο το βασιλιά Κωνσταντίνο και η Αντάντ απέκλεισε με τον στόλο της τα ελληνικό εδάφη. Με την πτώση του τσαρικού καθεστώτος σημειώνονται αναπροσαρμογές στις γραμμές της Αντάντ και προκειμένου να ενισχυθεί ο συμμαχικός αγώνας κρίνεται αναγκαία η αποχώρηση του βασιλιά Κωνσταντίνου, τον οποίο οι Σύμμαχοι εξόρισαν το Μάιο του 1917 και έβαλαν στη θέση του το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο και ο Βενιζέλος ξαναγύρισε στην Αθήνα, στις 14 Ιουνίου 1917, για να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων.
Συγκροτήθηκε και πάλι η Βουλή, η οποία είχε διαλυθεί στις 31 Μαΐου και ο ελληνικός στρατός οργάνωσε τις δυνάμεις του, για να αγωνιστεί μαζί με τους συμμάχους. Οι ελληνικές δυνάμεις έλαβαν μέρος στη μάχη του Σκρα, το καλοκαίρι του 1918, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση του μακεδονικού μετώπου.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα (μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών) γίνεται απόπειρα δολοφονίας του στο Παρίσι από δύο απότακτους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς του Στρατού, στη Λιόν της Γαλλίας. Επέστρεψε στην Αθήνα στις 25 Αυγούστου 1920, όπου του έγινε πανηγυρική υποδοχή.
Όμως στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1920 όταν το κόμμα του έχασε, αποσύρθηκε από την πολιτική και έφυγε για το Παρίσι. Στις εκλογές του 1923 πήρε πάλι μέρος, εκλέχτηκε βουλευτής και έγινε πρόεδρος της συνέλευσης και στη συνέχεια σχημάτισε κυβέρνηση, αλλά σε ένα μήνα παραιτήθηκε για λόγους υγείας και έφυγε πάλι για την Ευρώπη, όπου έμεινε από το 1924 μέχρι το 1928.
Στις εκλογές του 1928 ο Βενιζέλος πέτυχε συντριπτική πλειοψηφία, κερδίζοντας τις 225 από τις 250 έδρες. Με τη λήξη όμως τη τετραετίας ανέβηκε στην εξουσία το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη (1932). Το 1933 έγινε νέα δολοφονική απόπειρα εναντίον του. Επακολούθησαν ταραχές, που κατέληξαν το 1935 στο αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα Πλαστήρα-Βενιζέλου, εμτά το οποίο αναχώρησε για τη Γαλλία, όπου πέθανε.
Το 1922 επέρχεται η Μικρασιάτικη Καταστροφή και οι προσπάθειες του για σύναψη ειρήνης με την Τουρκία κατέληξαν στη σύγκληση Συνδιάσκεψης, στη Λωζάνη της Ελβετίας, στην οποία έλαβαν μέρος η Ελλάδα, η Τουρκία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία. Η συνδιάσκεψη αποφάσισε στις 24 Ιουλίου 1923 την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, με την οποία ορίστηκε ο Έβρος ως σύνορο με την Τουρκία, στην οποία παραχωρήθηκαν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και αποφασίστηκε η ανταλλαγή πληθυσμών.
Στις 2 Δεκεμβρίου 1923, με αποχή των φιλοβασιλικών, έγιναν νέες εκλογές, που κατέληξαν σε νίκη του κόμματος των φιλελευθέρων, μετά την οποία ο βασιλέας Γεώργιος Β' υποχρεώθηκε να αναχωρήσει στο εξωτερικό και αντιβασιλιάς ονομάστηκε ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Η νέα Βουλή συνήλθε πανηγυρικά στις 2 Ιανουαρίου 1924. Ακολουθεί περίοδος αναστάτωσης και πραξικόπημα του Πάγκαλου.
Η νέα Κυβέρνηση συγκρότησε Γερουσία και διενέργησε στις 21 Απριλίου 1929 νέες εκλογές, τις οποίες και κέρδισε. Άρχισε τότε μια τετραετία που οδήγησε σε διπλωματικές επιτυχίες, όπως η ομαλή διευθέτηση των διαφορών με την Ιταλία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Στον εσωτερικό τομέα ιδρύθηκε το Συμβούλιο της Επικρατείας, η Αγροτική Τράπεζα, και το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο. Όμως ο αντίκτυπος της διεθνούς οικονομικής κρίσης, που έγινε αισθητός στην Ελλάδα κυρίως από το 1932, κλόνισε την Κυβέρνηση, η οποία φαινόταν ως τότε σταθερή, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και σχηματίστηκε Κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Αλ. Παπαναστασίου, ο οποίος εξήγγειλε μέτρα, που απέβλεπαν στην ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων, αλλά δεν μπόρεσε να τα εφαρμόσει γιατί ανατράπηκε στη Βουλή και σχηματίστηκε νέα Κυβέρνηση Βενιζέλου, η οποία προκήρυξε εκλογές με το αναλογικό σύστημα για τις 25 Σεπτεμβρίου 1932.
Από τις εκλογές ποροέκυψε Κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη - Γ. Κονδύλη - Ιωάν. Μεταξά με την ανοχή των Φιλελευθέρων, η οποία ανατράπηκε τον Ιανουάριο του 1933.
Στις 5 Μαρτίου 1933, μετά την εκλογική του ήττα ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα παραιτηθεί οριστικά.
Το Μάρτιο του 1933 σχηματίστηκε Κυβέρνηση από τον Τσαλδάρη και υπουργό στρατιωτικών το Γεώργιο Κονδύλη, η οποία στράφηκε κατά των αξιωματικών που είχαν λάβει μέρος στο κίνημα του Πλαστήρα, ενώ συγχρόνως υποβλήθηκαν μηνύσεις κατά του Βενιζέλου, τον οποίο κατηγόρησαν ως ηθικό αυτουργό του κινήματος.
Ακολούθησαν, η φυγάδευση του Πλαστήρα στο εξωτερικό και η απόπειρα δολοφονίας που εκδηλώθηκε κατά του Ελ. Βενιζέλου, οι οποίες δηλητηρίασαν την πολιτική ατμόσφαιρα. Ο Ελ. Βενιζέλος αναχώρησε στην Κρήτη, ενώ η Κυβέρνηση, με νομοσχέδιο, τον Ιανουάριο του 1934, επιχείρησε να εκκαθαρίσει το στράτευμα από τους Βενιζελικούς αξιωματικούς και άρχισαν να προωθούνται Βασιλόφρονες αξιωματικοί και πολίτες σε νευραλγικές θέσεις στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και στον κρατικό μηχανισμό.
Το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, εναντίον της Κυβέρνησης του Παναγή Τσαλδάρη, καταπνίγηκε χωρίς καμιά δυσκολία, από τον τότε υπουργό των Στρατιωτικών Γεώργιο Κονδύλη και επιτάχυνε την πορεία προς την παλινόρθωση του βασιλιά και την επικράτηση του Μεταξά.
Ο Βενιζέλος διέφυγε με το θωρηκτό Αβέρωφ, αρχικά στα Δωδεκάνησα και από εκεί στην Ιταλία και τελικά στο Παρίσι, ενώ καταδικάστηκε ερήμην τον Μάιο του 1935 σε θάνατο από το στρατοδικείο. Οι αντιβενιζελικοί κατάργησαν τη Γερουσία και διενέργησαν εκλογές στις 9 Ιουνίου 1935 με αποχή όλων των βενιζελικών κομμάτων, μετά οποίες οι βασιλόφρονες προσεταιρίστηκαν το Γ. Κονδύλη, ο οποίος ανέτρεψε στις 10 Οκτωβρίου 1935 την Κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη και με την βοήθεια του υποστράτηγου Αλέξανδρου Παπάγου, ο οποίος ανέλαβε την πρωθυπουργία, με διάταγμα κατάργησε το πολίτευμα της αβασίλευτης Δημοκρατίας και κάλεσε το βασιλιά Γεώργιο Β', επικυρώνοντας την απόφασή του με δημοψήφισμα στις 3 Νοεμβρίου 1935.
ΠΗΓΗ
Οικογένεια Βενιζέλου
Το οικογενειακό του όνομα ήταν Κρεββατάς με καταγωγή από την Πελοπόννησο και ειδικότερα από τη Σπάρτη και είχαν καταφύγει στη Μεγαλόνησο Κρήτη, μετά την επανάσταση του Ορλώφ.Η οικογένεια του αγωνίστηκε για το Γένος και το 1821, ο πατέρας του Κυριάκος, πολέμησε στο Μοριά και μετά τον Αγώνα πολιτογραφήθηκε στο Άργος, υπηρέτησε έπειτα σε διάφορες κυβερνητικές θέσεις και τελικά, ξαναγυρνώντας στην πατρίδα του πήρε μέρος στην επανάσταση του 1866 και αναγκάστηκε να καταφύγει ως το 1874 στη Σύρο.
Σπουδές
Έμαθε τα πρώτα γράμματα στις Μουρνιές, συνέχισε στην Ελληνική Σχολή Χανίων, στο Λύκειο Αντωνιάδου στην Αθήνα και επέστρεψε στο Γυμνάσιο Χανίων από όπου αποφοίτησε. Στη συνέχεια σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και παίρνοντας το διδακτορικό του πτυχίο το 1886 ξαναγύρισε στην Κρήτη, όπου και αναδείχτηκε σε σπουδαίο δικηγόρο.Πολιτική
Στράφηκε στην πολιτική και αγωνίστηκε με θάρρος για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων του κρητικού λαού. Πήρε ενεργό μέρος στην επανάσταση του 1897, εξαιτίας των σφαγών που έκαναν οι Τούρκοι στα Χανιά και στο Ρέθυμνο και ως μέλος της επαναστατικής επιτροπής, απεύθυνε διακήρυξη προς τους ναυάρχους των ευρωπαϊκών δυνάμεων, που είχαν έδρα στην Κρήτη, στην οποία τόνιζε πως μοναδική λύση του κρητικού ζητήματος αποτελούσε η ένωση με την Ελλάδα.Θερμός πατριώτης, επαναστάτης και ικανότατος πολιτικός, ανάλαβε να πραγματοποιήσει το μεγάλο όνειρο, εξέφρασε τις ιδέες της εποχής του και αναδείχτηκε σε μεγάλο ηγέτη. Εκδίδει την εφημερίδα "Λευκά Όρη" και το 1887 σε ηλικία 23 ετών εκλέγεται βουλευτής Κυδωνίας με την ομάδα των "Λευκορειτών" του κόμματος των Φιλελεύθερων - Εθνικοφρόνων.
Την ίδια θέση υποστήριξε και ως σύμβουλος "επί της δικαιοσύνης" του πρίγκιπα Γεωργίου, που είχε εγκατασταθεί στην Κρήτη ως ύπατος αρμοστής, ώσπου εξ αιτίας της πολιτικής του, ήρθε σε διάσταση με την ύπατη αρμοστεία και παραιτήθηκε.
Στις 10 Μαρτίου 1905 κήρυξε την επανάσταση του Θέρισου με σκοπό την ένωση με το Ελληνικό Βασίλειο σε ένα ελεύθερο και συνταγματικό κράτος. Ο πρίγκιπας Γεώργιος αναγκάστηκε να παραιτηθεί και τη θέση του πήρε, με έγκριση των Δυνάμεων, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης και η επαναστατική συνέλευση κήρυξε στις 23 Μαρτίου 1905 την ένωση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, οι οποίες ανέλαβαν να διευθετήσουν το θέμα, έθιξαν με τις ενέργειες τους τον πρίγκιπα Γεώργιο που παραιτήθηκε τον Ιούνιο του 1906.
Η παραίτηση του πρίγκιπα, η άφιξη το 1906 του νέου αρμοστή και οι ογκώδεις λαϊκές συγκεντρώσεις στο πεδίο του Άρεως στα Χανιά που κηρύσσουν την ανεξαρτησία, κινούνται, από τον Βενιζέλο, ο οποίος της αρμοστίας Ζαΐμη διετέλεσε πρόεδρος της Κρητικής Βουλής και τον Οκτώβριο του 1908 η Κρητική Συνέλευση τον διόρισε υπουργό Εξωτερικών και Δικαιοσύνης στην πενταμελή επιτροπή.
Αργότερα γίνεται πρωθυπουργός της Κρήτης, όταν το 1910 η κρητική συνέλευση τον εξέλεξε ως πρόεδρό της και πρωθυπουργό της Κρητικής Πολιτείας.
Πρωθυπουργός της Ελλάδας
Στο μεταξύ στην Αθήνα η Βουλή διαλύθηκε και προκηρύχτηκαν εκλογές, όμως ο Βενιζέλος αρνήθηκε να αναμειχτεί στα ελληνικά πράγματα, αλλά οι φίλοι του πρότειναν την υποψηφιότητά του, όπως και των συνεργατών του Μιχαλακόπουλου, Ζαβιτσιάνου, Εμμ. Μπενάκη κ.ά.Οι εκλογές έγιναν στις 8 Αυγούστου 1910, και ενώ βρισκόταν στην Ελβετία, με την ομάδα του εκλέχτηκαν βουλευτές και ίδρυσαν το "Κόμμα Φιλελευθέρων". Η πρώτη του κυβέρνηση, η οποία ορκίστηκς στις 6 Οκτωβρίου 1910, διέλυσε το κοινοβούλιο και όρισε νέες εκλογές Αναθεωρητικής Βουλής για τις 8 Νοεμβρίου, όπου το κόμμα του κυριάρχησε καθώς τα παλιά κόμματα δεν έλαβαν μέρος. Ανάμεσα στους νέους βουλευτές που αναδείχτηκαν υπήρχαν και μέλη της "Ομάδας Κοινωνιολόγων" του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, στην οποία οφείλονται τα πρώτα μέτρα για την προστασία των εργατών και των αγροτών.
Ύστερα από ένα μήνα άρχισε τις εργασίες η Αναθεωρητική Βουλή, αλλά η αναθεώρηση του συντάγματος γινόταν με βραδύ ρυθμό, επειδή η κυβέρνηση διέθετε πολύ μικρή πλειοψηφία. Γι` αυτό ο βασιλιάς, ύστερα από πρόταση του, διέλυσε εκ νέου τη Βουλή και του ανέθεσε τη διενέργεια εκλογών, που ανέδειξαν τη Β΄ Αναθεωρητική Βουλή, η οποία τέλειωσε το έργο της την 1η Ιουνίου 1911. Στο μεταξύ οι στρατιωτικοί, με το αίσθημα ότι παραγκωνίζονται από την πολιτική ζωή της χώρας, επιχείρησαν να ανατρέψουν την Κυβέρνηση, χωρίς επιτυχία όμως.
Στο σύνταγμα του 1911 υπήρχε άρθρο με το οποίο εξασφαλιζόταν η μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων και αποτέλεσε την αιτία της ανακούφισης του τόπου καθώς η αναστάτωση που προκαλούνταν από την εναλλαγή των κομμάτων ήταν μια από τις μεγαλύτερες πληγές για το Έθνος. Ακόμη περιλάμβανε άρθρα για την υποχρεωτική φοίτηση στη στοιχειώδη εκπαίδευση, την αποκατάσταση των ακτημόνων γεωργών κλπ.
Ύστερα από αυτό ο Βενιζέλος επιδόθηκε στην ανασυγκρότηση της διοίκησης και στην αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου. Έτσι, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, του 1912-1913, η Ελλάδα βρέθηκε ανασυγκροτημένη και ισχυρή και κατόρθωσε να απελευθερώσει τις βόρειες επαρχίες της και πολλά από τα νησιά της.
Διαβλέποντας τη βαθιά κατάσταση παρακμής της Οθωμανικής Τουρκίας ετοιμάζεται για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης Ελλάδας και απερίσπαστος αναδιοργανώνει τη χώρα, ενισχύει το στρατό και προγραμματίζει το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας προβλέποντας τις επερχόμενες εξελίξεις.
Βαλκανικοί Πόλεμοι
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι με τις συνθήκες του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου, από τις 28 Ιουλίου έως 10 Αυγούστου 1913, διπλασιάζουν την Ελλάδα καθώς προσαρτήθηκαν παραχωρήθηκε η Θεσσαλονίκη και η Ανατολική Μακεδονία αλλά και η Νότια Ήπειρος. Ακόμη παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα τα νησιά του Αιγαίου, με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, στις 13 Φεβρουαρίου 1914, εκτός από τα Δωδεκάνησα, τα οποία παρέμειναν υπό Ιταλική κατοχή.Στις εκλογές του Μαΐου του 1913 το κόμμα του θριαμβεύει, κάτι που αναμενόταν μετά τον θρίαμβο της πολιτικής του.
Όσον αφορά το πρόβλημα της Κρήτης, αμέσως μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου, η Ελλάδα αποδέχτηκε την ένωση και έστειλε ως πρώτο Έλληνα Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη. Μετά τη λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου η Ελλάδα ανακοίνωσε στις Μεγάλες Δυνάμεις ότι θεωρεί την Κρήτη ελληνικό έδαφος και η απόφασή της έγινε δεκτή.
Α' Παγκόσμιος Πόλεμος
Ο Βενιζέλος πίστευε ότι η Ελλάδα, χώρα ναυτική, έπρεπε να βασιστεί στις δυτικές δυνάμεις και κυρίως στην Αγγλία, για να προωθήσει τα εθνικά της συμφέροντα και θεωρούσε ότι δινόταν ίσως η τελευταία ευκαιρία για να πραγματοποιήσει την εθνική της ολοκλήρωση. Αντίθετα ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έτρεφε έντονα φιλογερμανικά αισθήματα, θαύμαζε το γερμανικό στρατοκρατικό πνεύμα και πίστευε στη νίκη της Γερμανίας.Έτσι η κήρυξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου, έγινε αιτία διαφωνίας του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, καθώς ο Βενιζέλος υποστήριζε την ένταξη στο στρατόπεδο των Συμμάχων της Αντάντ και ο βασιλιάς την ουδετερότητα. Στις 21 Δεκεμβρίου 1915 ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε, όμως στις εκλογές που ακολούθησαν το κόμμα του νίκησε και σχημάτισε κυβέρνηση.
Διαφωνία προέκυψε σχετικά με την τήρηση των όρων της ελληνο-σερβικής συμφωνίας, όμως το ζήτημα αυτό γρήγορα προσπεράστηκε με την παραίτηση του υπουργού Εξωτερικών Στρέιτ και την ανάληψη του υπουργείου από το Βενιζέλο. Η συμμαχική εκστρατεία στο Δαρδανέλια όξυνε τη διαφωνία, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και σχημάτισε κυβέρνηση ο Ζαΐμης και αργότερα ο Γούναρης. Ο τελευταίος ήταν εκπρόσωπος της αντιβενιζελικής παράταξης και ο Βενιζέλος από αντίδραση δημοσίευσε τα μυστικά υπομνήματά του στο βασιλιά και διακήρυξε ότι οποιαδήποτε αθέτηση των συμφωνιών από την πλευρά της Ελλάδας, θα ήταν καταστροφική. Αυτό στάθηκε η αφορμή πόλωσης ανάμεσα στις πλευρές Κωνσταντίνου-Βενιζέλου και παράλληλα ήταν η αρχή του εθνικού διχασμού.
Στις εκλογές ο Βενιζέλος κέρδισε την πλειοψηφία και ορκίστηκε Πρωθυπουργός, όμως διαφώνησε και πάλι με το βασιλιά, πράγμα που τον οδήγησε σε νέα παραίτηση. Στη συνέχεια ανέλαβαν την εξουσία προσωρινές ασταθείς κυβερνήσεις, η Βουλγαρία κατέλαβε το Ρούπελ και ο στρατηγός Σαράιγ ζήτησε ελευθερία κινήσεων στη Μακεδονία με σκοπό την αμυντική ασφάλεια των δυνάμεών του.
Η είσοδος της Βουλγαρίας στον πόλεμο και η επίθεσή της εναντίον της Σερβίας, με την οποία υπήρχε συνθήκη, τον υποχρέωσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και ήρθε σε νέα ρήξη με το βασιλιά, παραιτήθηκε εκ νέου και δεν πήρε μέρος, στις εκλογές γιατί θεώρησε τη διάλυση της Βουλής αντισυνταγματική. Στο μεταξύ, με πρόσχημα τη σωτηρία της Σερβίας, οι Σύμμαχοι αποβίβασαν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη.
Διχασμός
Στη Θεσσαλονίκη με τη βοήθεια της Αντάντ ξέσπασε στις 17 Αυγούστου 1916, διασπαστικό κίνημα με αποτέλεσμα η Ελληνική Κυβέρνηση να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης στη Βόρεια Ελλάδα και οι βενιζελικοί με την υποστήριξη των Συμμάχων ίδρυσαν "Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης", την οποία διεύθυνε η τριανδρία Βενιζέλου, Π. Κουντουριώτη και Παναγιώτη Δαγκλή, η οποία ίδρυσε νέο κράτος, το οποίο περιλάμβανε τη Β Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου.Στην Αθήνα ο Σπυρίδων Λάμπρος σχημάτισε βασιλική κυβέρνηση στην Αθήνα και οι υποστηρικτές του με άκρατο φανατισμό "αναθεμάτισαν" το Βενιζέλο. Δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε η περίπτωση του ακέραιου υπουργού της Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου, Νικολάου Δημητρακοπούλου, που ήταν ο μόνος κατάλληλος να ισορροπήσει την κατάσταση καθώς το αυλικό περιβάλλον τον πολέμησε, γιατί διέκειτο κι αυτός φιλικά προς την Αντάντ.
Τότε η Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης κήρυξε έκπτωτο το βασιλιά Κωνσταντίνο και η Αντάντ απέκλεισε με τον στόλο της τα ελληνικό εδάφη. Με την πτώση του τσαρικού καθεστώτος σημειώνονται αναπροσαρμογές στις γραμμές της Αντάντ και προκειμένου να ενισχυθεί ο συμμαχικός αγώνας κρίνεται αναγκαία η αποχώρηση του βασιλιά Κωνσταντίνου, τον οποίο οι Σύμμαχοι εξόρισαν το Μάιο του 1917 και έβαλαν στη θέση του το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο και ο Βενιζέλος ξαναγύρισε στην Αθήνα, στις 14 Ιουνίου 1917, για να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων.
Συγκροτήθηκε και πάλι η Βουλή, η οποία είχε διαλυθεί στις 31 Μαΐου και ο ελληνικός στρατός οργάνωσε τις δυνάμεις του, για να αγωνιστεί μαζί με τους συμμάχους. Οι ελληνικές δυνάμεις έλαβαν μέρος στη μάχη του Σκρα, το καλοκαίρι του 1918, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση του μακεδονικού μετώπου.
Συνθήκες
Με το τέλος του πολέμου πήρε μέρος στη διάσκεψη ειρήνης του Παρισιού και υπέγραψε τις συνθήκες Νεϊγί, στις 27 Νοεμβρίου 1919 και Σεβρών, στις 10 Αυγούστου 1920, με τις οποίες η Ελλάδα έφτανε μέχρι την Ανατολική Θράκη και τη Σμύρνη.Επιστρέφοντας στην Ελλάδα (μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών) γίνεται απόπειρα δολοφονίας του στο Παρίσι από δύο απότακτους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς του Στρατού, στη Λιόν της Γαλλίας. Επέστρεψε στην Αθήνα στις 25 Αυγούστου 1920, όπου του έγινε πανηγυρική υποδοχή.
Όμως στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1920 όταν το κόμμα του έχασε, αποσύρθηκε από την πολιτική και έφυγε για το Παρίσι. Στις εκλογές του 1923 πήρε πάλι μέρος, εκλέχτηκε βουλευτής και έγινε πρόεδρος της συνέλευσης και στη συνέχεια σχημάτισε κυβέρνηση, αλλά σε ένα μήνα παραιτήθηκε για λόγους υγείας και έφυγε πάλι για την Ευρώπη, όπου έμεινε από το 1924 μέχρι το 1928.
Στις εκλογές του 1928 ο Βενιζέλος πέτυχε συντριπτική πλειοψηφία, κερδίζοντας τις 225 από τις 250 έδρες. Με τη λήξη όμως τη τετραετίας ανέβηκε στην εξουσία το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη (1932). Το 1933 έγινε νέα δολοφονική απόπειρα εναντίον του. Επακολούθησαν ταραχές, που κατέληξαν το 1935 στο αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα Πλαστήρα-Βενιζέλου, εμτά το οποίο αναχώρησε για τη Γαλλία, όπου πέθανε.
Μικρασιατική Εκστρατεία
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1920|1920 διαλύθηκε η Βουλή, και προκηρύχτηκαν εκλογές για την 1η Νοεμβρίου 1920 και τον ίδιο καιρό πέθανε ο βασιλιάς Αλέξανδρος. Σε αυτές τις εκλογές συγκέντρωσε την πλειοψηφία η αντιπολίτευση και ο Βενιζέλος έφυγε από την Ελλάδα. Η φιλοβασιλική παράταξη με κύριο εκφραστή της τον Άγγελο Βλάχο, που δημοσιεύει στην "Καθημερινή", άρθρο με τίτλο "Οίκαδε" ζητούσε να επανέλθουν πίσω στην πατρίδα οι στρατιώτες που πολεμούσαν συνεχώς επί 8 χρόνια και ο Βενιζέλος δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής, φεύγει στο εξωτερικό ενώ ο βασιλέας ξαναγύριζε στην Ελλάδα.Το 1922 επέρχεται η Μικρασιάτικη Καταστροφή και οι προσπάθειες του για σύναψη ειρήνης με την Τουρκία κατέληξαν στη σύγκληση Συνδιάσκεψης, στη Λωζάνη της Ελβετίας, στην οποία έλαβαν μέρος η Ελλάδα, η Τουρκία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία. Η συνδιάσκεψη αποφάσισε στις 24 Ιουλίου 1923 την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, με την οποία ορίστηκε ο Έβρος ως σύνορο με την Τουρκία, στην οποία παραχωρήθηκαν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και αποφασίστηκε η ανταλλαγή πληθυσμών.
Στις 2 Δεκεμβρίου 1923, με αποχή των φιλοβασιλικών, έγιναν νέες εκλογές, που κατέληξαν σε νίκη του κόμματος των φιλελευθέρων, μετά την οποία ο βασιλέας Γεώργιος Β' υποχρεώθηκε να αναχωρήσει στο εξωτερικό και αντιβασιλιάς ονομάστηκε ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Η νέα Βουλή συνήλθε πανηγυρικά στις 2 Ιανουαρίου 1924. Ακολουθεί περίοδος αναστάτωσης και πραξικόπημα του Πάγκαλου.
Ελληνοτουρκική φιλία
Το Μάιο του 1928 η Οικουμενική Κυβέρνηση, σπαρασσόμενη από εσωτερικές διαφορές και αντιμετωπίζοντας οικονομικό αδιέξοδο, παραιτήθηκε. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέθεσε στον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Ελλάδα, την εντολή σχηματισμού νέας Κυβέρνησης, την οποία σχημάτισε και προκήρυξε εκλογές που του έδωσαν και τη συντριπτική πλειοψηφία.Η νέα Κυβέρνηση συγκρότησε Γερουσία και διενέργησε στις 21 Απριλίου 1929 νέες εκλογές, τις οποίες και κέρδισε. Άρχισε τότε μια τετραετία που οδήγησε σε διπλωματικές επιτυχίες, όπως η ομαλή διευθέτηση των διαφορών με την Ιταλία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Στον εσωτερικό τομέα ιδρύθηκε το Συμβούλιο της Επικρατείας, η Αγροτική Τράπεζα, και το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο. Όμως ο αντίκτυπος της διεθνούς οικονομικής κρίσης, που έγινε αισθητός στην Ελλάδα κυρίως από το 1932, κλόνισε την Κυβέρνηση, η οποία φαινόταν ως τότε σταθερή, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και σχηματίστηκε Κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Αλ. Παπαναστασίου, ο οποίος εξήγγειλε μέτρα, που απέβλεπαν στην ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων, αλλά δεν μπόρεσε να τα εφαρμόσει γιατί ανατράπηκε στη Βουλή και σχηματίστηκε νέα Κυβέρνηση Βενιζέλου, η οποία προκήρυξε εκλογές με το αναλογικό σύστημα για τις 25 Σεπτεμβρίου 1932.
Από τις εκλογές ποροέκυψε Κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη - Γ. Κονδύλη - Ιωάν. Μεταξά με την ανοχή των Φιλελευθέρων, η οποία ανατράπηκε τον Ιανουάριο του 1933.
Στις 5 Μαρτίου 1933, μετά την εκλογική του ήττα ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα παραιτηθεί οριστικά.
Το πολιτικό τέλος
Ενώ η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων δεν είχε ολοκληρωθεί, ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας οργάνωσε πραξικόπημα, έχοντας τη συναίνεση Βενιζέλου, το οποίο όμως απέτυχε.Το Μάρτιο του 1933 σχηματίστηκε Κυβέρνηση από τον Τσαλδάρη και υπουργό στρατιωτικών το Γεώργιο Κονδύλη, η οποία στράφηκε κατά των αξιωματικών που είχαν λάβει μέρος στο κίνημα του Πλαστήρα, ενώ συγχρόνως υποβλήθηκαν μηνύσεις κατά του Βενιζέλου, τον οποίο κατηγόρησαν ως ηθικό αυτουργό του κινήματος.
Ακολούθησαν, η φυγάδευση του Πλαστήρα στο εξωτερικό και η απόπειρα δολοφονίας που εκδηλώθηκε κατά του Ελ. Βενιζέλου, οι οποίες δηλητηρίασαν την πολιτική ατμόσφαιρα. Ο Ελ. Βενιζέλος αναχώρησε στην Κρήτη, ενώ η Κυβέρνηση, με νομοσχέδιο, τον Ιανουάριο του 1934, επιχείρησε να εκκαθαρίσει το στράτευμα από τους Βενιζελικούς αξιωματικούς και άρχισαν να προωθούνται Βασιλόφρονες αξιωματικοί και πολίτες σε νευραλγικές θέσεις στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και στον κρατικό μηχανισμό.
Το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, εναντίον της Κυβέρνησης του Παναγή Τσαλδάρη, καταπνίγηκε χωρίς καμιά δυσκολία, από τον τότε υπουργό των Στρατιωτικών Γεώργιο Κονδύλη και επιτάχυνε την πορεία προς την παλινόρθωση του βασιλιά και την επικράτηση του Μεταξά.
Ο Βενιζέλος διέφυγε με το θωρηκτό Αβέρωφ, αρχικά στα Δωδεκάνησα και από εκεί στην Ιταλία και τελικά στο Παρίσι, ενώ καταδικάστηκε ερήμην τον Μάιο του 1935 σε θάνατο από το στρατοδικείο. Οι αντιβενιζελικοί κατάργησαν τη Γερουσία και διενέργησαν εκλογές στις 9 Ιουνίου 1935 με αποχή όλων των βενιζελικών κομμάτων, μετά οποίες οι βασιλόφρονες προσεταιρίστηκαν το Γ. Κονδύλη, ο οποίος ανέτρεψε στις 10 Οκτωβρίου 1935 την Κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη και με την βοήθεια του υποστράτηγου Αλέξανδρου Παπάγου, ο οποίος ανέλαβε την πρωθυπουργία, με διάταγμα κατάργησε το πολίτευμα της αβασίλευτης Δημοκρατίας και κάλεσε το βασιλιά Γεώργιο Β', επικυρώνοντας την απόφασή του με δημοψήφισμα στις 3 Νοεμβρίου 1935.
ΠΗΓΗ